Wat is Hop en hoe Wordt het Gebruikt

De Oorsprong en Eigenschappen 

Hop (officiële naam: Humulus lupulus), lid van de Cannabaceae plantenfamilie, is een wilde plant die in heel West-Europa groeit en hier ook ooit werd geteeld. De hopbellen van de plant worden gebruikt om niet alleen bier smaak te geven, maar ook om het langer goed te houden. Hop is een meerjarige tweezaadlobbige plant die als wortelstok overwintert.

Deze soort groeit van nature ten noorden van de 32e breedtegraad in het noorden in de meeste gematigde en boreale zones van het noordelijk halfrond. In Zuid-Afrika, Zuid-Amerika, Tasmanië en Australië wordt momenteel vooral hop verbouwd voor ons bier.

Hop is een overblijvende, rechts klimmende, tweehuizige plant. Dat wordt ook wel een hemicryptofyt genoemd, wat betekent dat de bovengrondse takken kruidachtig en eenjarig zijn. Ook betekent het dat de plant overwintert als een wortelstok.

🌱 De stengel heeft ruwe en knobbelige randen. 🌱

De tegenoverstaande, lang gesteelde, hartvormige en tandachtige bladeren hebben bladstelen aan het begin (de basis) van de bladsteel. Ze hebben meestal drie, maar kunnen ook wel tot vijf lobben hebben. Aan het einde op de top van de stengel is er soms geen scheiding tussen de bladeren.

 

Hoe Hop Groeit

De bloemen bloeien in Noordwest-Europa in de maanden juli tot en met september. Ze groeien in pluimen uit de bladoksel (onder de bladeren).

Er is een verschil tussen de mannelijke- en de vrouwelijke bloeiwijzen, namelijk de plek van bloemen aan de pluimstelen. Bij mannelijke planten is dat afzonderlijk aan het eind, terwijl bij de vrouwelijke bloemen aan het einde van de pluimsteeltjes aartjes met meerdere bloemen groeien.   

Deze lijken op een soort eivormige vruchtkegels, die in augustus of september alleen aan de vrouwelijke plant verschijnen. Zie de afbeelding hieronder als voorbeeld.

 

🤓 Deze noemt men ook wel de “hopbellen”. 🤓

Hop groeit en bloeit niet op zeeklei; in plaats daarvan heeft het een voedselrijke, natte, meestal vochtige ondergrond nodig. Hop groeit vaak op het aller hoogste punt, zoals bij de stammen, in elzen- en wilgenbossen. Wilde kamperfoelie (Lonicera periclymenum), bitterzoet (Solanum dulcamara), heggenknoop (Fallopia dumetorum), bosrank (Clematis vitalba), en heggenrank zijn lianen waarmee de Hop vaak samen voorkomt (Bryonia cretica).

 

Productie van hop

Hop werd van oudsher verbouwd in gebieden waar brouwerijen zich gevestigd hadden. Deze brouwerijen werkten samen met de lokale landbouwers om hop en ook gerst te telen, gezien er vroeger geen goede infrastructuur was om deze grondstoffen over grotere afstanden naar de brouwerijen te vervoeren. Verscheidene microbrouwerijen doen dit nu nog steeds.

🧑🏼‍🌾 Op een totaal van 55 000 hectare grond, verspreid over de hele wereld, werd in 2005 naar schatting 80 000 ton hop geteeld. 🧑🏼‍🌾

Ooit werd er bij ons in de buurt: Vlaanderen veel hop geteeld in de omgeving van Aalst en Asse, waar nog slechts twee grote landbouwers hopvelden hebben. Ook in de Westhoek bij Poperinge wordt nog hop verbouwd. Door de felle en groeiende internationale concurrentie neemt het areaal in dit gebied voortdurend af.

Sinds 1997 wordt ook in Nederland hop geteeld voor de Gulpener Bierbrouwerij in Reijmerstok, Zuid-Limburg. Vroeger, (in het verleden) werden ook de Noord-Brabantse zandgronden gebruikt voor de hopteelt. Het Brabantse Schijndel stond in de veertiende eeuw bekend om de hophandel. Ook Veghel is een bekende “hop-stad” en had vroeger een hopwaag midden in de gemeente staan.

Het Drentse Peize werd vanaf de zestiende tot en met de achttiende eeuw de hop-nederzetting genoemd. Verschillende namen, zoals Peizer bier en een “museumtuin” in het centrum van het buurtschap herinneren hier nog steeds aan.

Vroeg in de jaren vijftienhonderd stichtten de Nederlandse (Vlaamse) hop-boeren de hoptuinen in Kent, Engeland. Van daaruit werden hoptuinen aangelegd bij brouwerijen tot aan Aberdeen, in Schotland helemaal bovenaan het Verenigd Koningrijk. 

In Duitsland wordt er momenteel meer dan 18 000 hectare hop geteeld. Dit maakt Duitsland nog steeds een van de landen met de aller grootste hopproductie ter wereld. Saaz, een populaire aroma-hop, wordt momenteel bijna volledig geteeld in de voormalige Oostblokregio in de buurt van Tsjechië (Bohemen); een klein beetje hop komt ook nog uit Hongarije. 

 

Wat doet hop in je bier

Tijdens het brouwen van bier komen de lupulinekorrels uit de vruchtkegels van de vrouwelijke plant (de zogenoemde hopbellen). Deze worden dankzij hun alfazuren en essentiële oliën gebruikt als hoofdbestanddeel van de bieren (aroma’s).

🥀 Oorspronkelijk werd het hop gebruikt als een conserveringsmiddel. 🥀

Maar nu wordt hop aan bier toegevoegd om de bittere smaak en de geur. Aangezien er aan de Belgische speciaalbieren en de Engelse bitters aanzienlijk meer hop wordt toegevoegd dan aan pilsbieren, is hop ontegensprekelijk van essentieel belang. 

De India Pale Ale is een de biersoort die het meeste hop bevat van alle biersoorten. De hop werd vroeger toegevoegd voor de lange reis die per schip naar India werd vervoerd.

De huidige aromatische hop wordt gebruikt om de moderne India Pale Ales hun tropische fruitsmaak en geur te geven, terwijl dit vroeger diende voor de langere houdbaarheid.

De oxidatie van bètazuren die optreedt tijdens de opslag geeft een overjarige hop een kaasachtig aroma. Brouwers gebruikten deze hop, die alle andere kenmerken van hop nog heeft maar zijn vluchtige bitterheid heeft verloren, voornamelijk bij de bereiding van Lambiek. Van oudsher werd de hopvariëteit Coigneau (die in Aalst – Asse werd verbouwt) gebruikt voor de bereiding van lambiek omdat deze hop zeer weinig bitterheid voortbracht.

 

Bitterheid

De alfa- en bètazuren die in de hop voorkomen, zijn de hoofdverantwoordelijken voor de bittere smaak van het bier. Deze beide zuren hebben op zich geen bittere smaak van zichzelf, maar tijdens het brouwproces – vooral tijdens het koken – worden ze geïsomeriseerd.

Dit zorgt ervoor dat de alfazuren worden omgezet in iso-alfazuren, die dus de bittere smaak met zich mee brengen. Het percentage alfazuren varieert van ongeveer 2 tot 18 procent, afhankelijk van de gebruikte hopsoort.

Onder meer door de hoeveelheid en de verhouding van de verschillende geuren, die bepalend zijn voor de smaak van het bier, verschillen de gekweekte hopsoorten van elkaar. De verschillende hopsoorten bevatten etherische oliën in variërende hoeveelheden, gaande van 0,5 procent tot 5 procent.

 

Water

Tijdens het oogsten van de hop bestaan de hopbellen van de vrouwelijke hopplant voor ongeveer 80% uit water. Ze zouden bederven als ze in deze toestand zouden worden bewaard. Om het watergehalte van de net geoogste hopbellen op maximaal 10% te houden, moeten ze worden gedroogd zodra ze zijn geoogst. Dit is tevens verplicht volgens de EU-wetgeving, hier zijn standaarden voor.

In grote ovens wordt het drogen van de hop voltooid. Het droogproces is dan van cruciaal belang voor het oogsten en de verwerkte hopbellen. Als het drogen te lang duurt en de luchttemperatuur veel te hoog is (meer dan 65 graden Celsius), verliest de hop een deel van zijn geur. Dit resulteert in slechte kwaliteit bier. 

De geur van het bier eveneens zal sterker zijn als het wordt gebrouwen met verse (ongedroogde) hop die onmiddellijk na de oogst wordt toegevoegd. Aangezien de “natte” hop niet kan worden opgeslagen, kan er slechts gedurende een zeer korte periode na de oogst mee worden gebrouwen.

 

Bier met natte hop

Tijdens het oogstseizoen creëren de verschillende brouwers een uniek bier dat gebruik maakt van de verse hop. De Wadworth Brouwerij in Devizes, Engeland, was de aller eerste brouwerij die dit fenomeen rond 1992 introduceerde: bier met natte hop.

Dit werd al snel gevolgd door verschillende andere brouwers in de regio voornamelijk in Engeland en later in andere landen, zoals Brouwerij De Ranke (Hop Harvest) en Brouwerij De Plukker (Plukker Single Hop 2012) in België.

In 2012 werd op het ‘Great American Beer Festival’ een categorie voor bieren op basis van verse (oftewel “de natte hop”) ingevoerd. De Sierra Nevada Brewery in Chico, Californië, gebruikte deze methode als eerste onder de Amerikaanse brouwerijen in 1994. Op het Great American Beer Festival van 2012 nam deze brouwerij een gouden medaille mee naar huis in deze gloednieuwe categorie.